Jak zadbać o rany na stopach diabetyka?

Prof. Arkadiusz Jawień

Katedra i Klinika Chirurgii Naczyniowej i Angiologii, Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy, Collegium Medicum UMK w Bydgoszczy

Niekontrolowana cukrzyca może skutkować zespołem stopy cukrzycowej. Powstające owrzodzenia trudno się goją, utrudniają chodzenie, a ostatecznie mogą prowadzić do amputacji.

Dlaczego pacjenci diabetologiczni nie powinni bagatelizować nawet niewielkich ran?

Odciski, otarcia czy drobne skaleczenia mogą pojawiać się u tych chorych częściej i – co gorsza – goić się trudniej i znacznie dłużej. W efekcie nawet u 15-20 proc. wszystkich chorych na cukrzycę może dochodzić do powikłania cukrzycy, czyli zespołu stopy cukrzycowej. Powstałe owrzodzenia są trudne w gojeniu i bez właściwego leczenia powodują nie tylko ból, trudności w poruszaniu i obniżenie jakości życia, ale ostatecznie mogą prowadzić do amputacji.

Jak powinna wyglądać właściwa pielęgnacja rany u diabetyka? Czy istnieją zalecenia dotyczące oczyszczania ran?

W obecnej strategii kompleksowego leczenia ran kluczowe jest uzyskanie właściwego poziomu glukozy we krwi i wdrożenie terapii miejscowej hamującej rozwój powikłań. Przy opracowaniu rany warto skorzystać z tzw. metody TIMERS, w której istotne są: właściwe oczyszczenie tkanek (np. lawaseptykami lub antyseptykami, do których należą również preparaty z grupy podchlorynów), wdrożenie odpowiedniego leczenia w przypadku pojawienia się zakażenia, zastosowanie opatrunku umożliwiającego gojenie się rany w warunkach wilgotnych, zadbanie o brzegi rany, a także jej naprawa i regeneracja. Jeśli chodzi o częstotliwość zmiany opatrunku, to jest ona zależna od wielu zmiennych i tak np. w owrzodzeniach bez wysięku długość utrzymania opatrunku może wynosić nawet 7 dni, ale w przypadku tych z silnym wysiękiem konieczna może być nawet zmiana codzienna.

Jak wybrać odpowiednie opatrunki i preparaty do pielęgnacji ran diabetyka? Jakie mogą być konsekwencje niewłaściwej pielęgnacji?

Konieczna jest znajomość specyfiki stosowanych w leczeniu ran produktów, umiejętne dobranie ich do konkretnego przypadku, a także wybór właściwych technik pielęgnacji. Tym samym warto wziąć pod uwagę m.in. fazę gojenia rany, przyczynę jej powstania (neuropatia, niedokrwienie), ilość wysięku, głębokość i sterylność. Warto podkreślić, że chociaż diabetycy lub ich bliscy mają wiedzę na temat tego, jak powinna wyglądać pielęgnacja rany, to jednak wskazane jest, żeby w bardziej skomplikowanych sytuacjach skorzystać z pomocy specjalistów. Nie zawsze posiadane środki antyseptyczne lub lawaspetyki stosowane samodzielnie przez chorych mogą prowadzić do całkowitego wygojenia rany. Niestety z powodu braku wystarczającej świadomości o stanie rany wielu pacjentów pogarsza swoją sytuację, stosując do oczyszczania/płukania np. wodę utlenioną lub rivanol, przez co rana się nie goi. Ponadto problemem jest również bagatelizowanie ran, co powoduje ich powiększanie się, narastanie bólu, pojawienie się wysięków, a ostatecznie – nawet konieczność amputacji.